Wijk bij Duurstede

“Dit is een van de beste sociale werkplaatsen die ik tot nu toe bezocht heb”, zei Paul Lempens, Tweede Kamerlid voor de SP. “Ga maar na: het bedrijf is zeer veelzijdig, het heeft praktisch alle onderdelen die je van een SW-bedrijf mag verwachten, en voor iedereen is wel een plekje waar hij tot zijn recht komt. De medewerkers staan te huilen als ze met vakantie moeten. Kijk naar Bianca, die op straat sliep, die staat ons nu als een ware professional een rondleiding te geven over haar afdeling. Kijk naar de verhalen die we horen vanuit de ondernemingsraad: de medewerkers worden in de watten gelegd, en het doet ze geweldig goed. Zo maak ik ze niet zo vaak mee.”

“Waarom treden jullie niet veel meer naar buiten met dit prachtige verhaal?” vroeg Paul aan Annel Lodewijks, de voorzitter van de ondernemingsraad. “Dat mogen we niet van het bestuur”, zei Annel. “De zaken staan er niet zo rooskleurig voor, en het bestuur is heel voorzichtig met wat er naar buiten gebracht mag worden. Ons is ook gevraagd om met jullie af te spreken dat we hierover niets naar buiten brengen.” “Dat kunnen wij niet beloven”, zeiden de SP’ers. “Dit lijkt me ook niet de goede manier om dit bedrijf te redden”, zei Paul. Daar was iedereen het mee eens.

De koepelzaal van de Sociale Werkvoorziening Zeist (SWZ) zat stampvol met SP-raadsleden en SP-leden. Vanuit Zeist, Wijk bij Duurstede, Utrechtse Heuvelrug en De Bilt waren vrijwel de voltallige SP-fracties aanwezig voor een rondleiding door het bedrijf. Om te onderstrepen dat de SP werkt aan een gezond bedrijf, boden de gezamelijke SP-afdelingen aan de medewerkers schalen vol broodjes Gezond aan, die enthousiast werd ontvangen. Na de lunch, waar de eerste discussies plaatsvonden, kregen de SP’ers een rondleiding door het bedrijf.

SWZ is een groot, modern bedrijf. Het gebouw aan de Thorbeckelaan in Zeist huisvest vijf onderdelen: houtbewerking, techniek, verpakking & assemblage, boekbinden en grafimail. Ook heeft het bedrijf recent een order weten binnen te slepen van het ministerie van Defensie. Wie van het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) een WSW-indicatie krijgt, die mag het hele bedrijf doorreizen om te zien waar hij het beste tot zijn recht komt, en waar hij zich het meest op zijn gemak voelt. Er staat een heel team van mensen klaar die helpen met het begeleiden van carrières en het geven van trainingen en cursussen. Het hele bedrijf is erop gericht om mensen zelfvertrouwen te geven, en dat lukt ook. De voorbeelden die we zagen waren talrijk. Geen wonder dat mensen het zo naar hun zin hebben.

Maar wat steeds terugkwam als thema, was de spagaat waarin de organisatie zit. “De wet vraagt twee dingen van het bedrijf die maar moeilijk te verenigen zijn”, vertelde Annel. “Ten eerste is het de bedoeling om zo veel mogelijk mensen terug te begeleiden naar de arbeidsmarkt. Dat lukt prachtig. Maar de andere doelstelling is, om te functioneren als elk ander bedrijf, en ook mee te concurreren als een volwaardig bedrijf. Wanneer je tegelijk gedwongen wordt om je beste werknemers te stimuleren om te vertrekken, dan kom je in de knoop.”

Daar komt bij dat het bedrijf financieel in de problemen zit — erfenis van slecht management in de jaren negentig. Daarom is het bedrijf onder toezicht gesteld van de provincie. Het bestuur van de SWZ is de verantwoordelijkheid van de gemeentes, verenigd door middel van een gemeenschappelijke regeling, een zogeheten WGR-constructie. Feitelijk zijn de gemeentes dus ook verantwoordelijk voor de financiële problemen.

De gezamenlijke SP-fracties zijn van mening dat de SWZ moet blijven bestaan, en dat de belangen van de mensen met een WSW-indicatie voorop moeten staan. Zij mogen niet het slachtoffer worden van fouten die vallen onder verantwoordelijkheid van gemeentebesturen. Op korte termijn zullen de fracties daarover een notitie opstellen en verspreiden.